Mecanismos de adaptación nas familias con nenos con necesidades educativas especiais

Resulta moi difícil entender dende fóra o enorme impacto emocional que supón para unha familia a existencia dunha persoa con minusvalidez no seu seo. Entre outros sentimentos, poden aparecer gran desorientación, estrés, sobrecarga e sensación de incompetencia.


Cando nace un neno con minusvalidez, ou ben sobrevenlle posteriormente, os mecanismos que necesita a familia para tratar de compensar o impacto emocional son moi variados e diverxen cuantitativa e cualitativamente en cada caso. Eses mecanismos defensivos son lexítimos e necesarios, pero poden influír en o desenvolvemento do neno e condicionar a relación co centro educativo. Cando empeza a escolarización a familia ten que poñer o seu fillo en mans de persoas descoñecidas, podendo aparecer sentimentos de inseguridade e dúbidas sobre se estas saberán atender as necesidades do neno. Ademais, os pais non poderán evitar establecer comparacións cando se relacionen con outros pais e outros nenos (con minusvalidez ou sen ela). Algunhas veces pode resultar difícil entender algunhas reaccións da familia fronte aos profesionais (médicos, profesores, coidadores...) ante os quepoden mostrar dende unha relación deintenso apego, idealización e dependencia,ata reaccións de desconfianza oureceo. O mesmo pode suceder coasinstitucións (colexios, asociacións...).


Para entender todo iso é necesario ter en conta a enorme complexidade do mundo da minusvalidez, así como as dificultades de adaptación de calquera familia ante unha situación existencial moi difícil que leva aparellada unha gran carga de angustia. Se ben cada familia é única e ten seu dinámica particular e as súas necesidades concretas, existen algúns mecanismos de adaptación que son moi habituais nas distintas familias, e que forman parte do seu proceso de axuste ás circunstancias dun fillo con minusvalidez.


Os mecanismos de adaptación son:

1. MECANISMOS DE NEGACIÓN. Tras o diagnóstico dunha minusvalidez no fillo, inicialmente poden aparecer nos pais procesos de negación ("non pode ser...se equivocaron no diagnóstico... "), o que pode levar a unha familia á peregrinación por distintos centros e á busca urxente de outros profesionais nun anhelo de encontrar aqueles que lle digan o contrario,ou ben que lle confirmen que o seu fillo non ten problema ningún. Este mecanismo é lexítimo, e durante un tempo reduce a angustia de base. Non obstante, a negación non é un mecanismo útil a longo prazo, xa que non axuda a resolver un problema senón que, contrariamente, dilátao no tempo e pode atrasar a súa axeitada abordaxe. Antes ou despois este mecanismo defensivo fracasa xa que é inevitable a confrontación coa realidade, polo que reaparecea angustia ao percibir a verdadeira situación. A familia envorcarase naqueles profesionaise métodos "terapéuticos" que apoien a negación do problema. A familia está angustiada e é extraordinariamente vulnerable, podendo converterse en vítima doada daqueles que venden solucións máxicas, curacións milagrosas, medicinas alternativas e métodos terapéuticos de dubidosa eficacia.


2. MECANISMOS DE PROXECCIÓN. Ás veces, a familia proxecta a súa ansiedade no ámbito e intenta buscar responsables aos que atribuír a minusvalidez do neno. Con frecuencia cambian dun médico a outro e dun colexio a outro, xulgando insuficientes todos eles.Detrás desta actitude encóntrase a miúdo unha familia intensamente angustiada e coa sensación interna de que non están a facer todo o posible polo seu fillo e que poderían facer máis por el, a pesar de que realmente están a realizar todo o que está na súa man. En estes casos, os pais poden ter dúbidas sobre as súas propias capacidades para afrontar a minusvalidez do seu fillo.


3. MECANISMOS PASIVO-DEPENDENTES. As familias con mecanismos dependentes depositan nos profesionais toda a responsabilidade no tratamento e educación do seu fillo. Como consecuencia do seu medo e inseguridade, prefiren delegar noutros algunhas funcións e decisións que lles corresponden a eles como pais, pero que lles custa asumir por temor a facelo mal ou simplemente porque lles resulta moi doloroso enfrontarse co problema do neno. Para estas familias todos os profesionais serán magníficos sempre que se ocupen das tarefas que a eles lles angustían. Moitas veces estas familias non protestarán aínda que teñan motivos para facelo,xa que o medo a ser abandonados polo persoal impídelles ser asertivos.


4. OUTROS MECANISMOS DE ADAPTACIÓN. Sen dúbida ningunha existen tantos modelos distintos como familias. Con frecuencia aparecen mesturados dentro dunha mesma familia diferentes mecanismos como os descritos anteriormente. A inmensa maioría das familias cun membro con minusvalidez teñen un funcionamento adaptado e axeitado a pesar das dificultades engadidas da súa situación. Cada caso debe ser analizado individualmente, pero pode haber familiasmo noparentais, familias adoptivas, familias con escasos recursos económicos ou carencia sociocultural, familias desestruturadas (pais divorciados, dinámicas patóxenas...), etc. Cada unha delas terá un significado distinto sobre a minusvalidez do neno. Algunhas dinámicas familiares constitúen factor agravante da minusvalidez,e sobre elas hai que dirixir os maiores esforzos de apoio.Non debemos esquecer que cada familia posúe os seus propios recursos psicolóxicos para facer fronte ao problema do seu fillo. As familias fan todo o que poden polo seu fillo, e se os seus mecanismos non son os máis apropiados, a familia non é culpable diso.

Manual de pautasde intervención psicopedagógica .Colección Telefónica Accesible