Aprendizaxe cooperativo

Na nosa aula podemos adoptar (exposto de forma esquemática) tres formas de organizar aos alumnos para realizar as actividades ou experiencias programadas:

a) aprendizaxe competitiva: a actividade estrutúrase en forma de competición.

Pódese competir:

• en tempo, ¿quen é o que antes soluciona un exercicio...?,
• en calidade ¿quen é o que mellor fai...?,
• en cantidade ¿quen é o que máis problemas resolve...?

En calquera caso o éxito do alumno/a está unido ao fracaso dos outros. «Se eu o consigo é porque os outros non o han conseguido», os outros convértense en competidores e se conseguen os seus obxectivos é porque algún non o logrou.

b) aprendizaxe individualizada: a estrutura da actividade na aprendizaxe individualizado, como o seu propio nome indica, é individual.

Os alumnos/ás realizan as actividades que se propoñen e cada un funciona como punto de referencia para si mesmo. Os criterios de progreso son persoais e están baseados no rendemento propio. Estase con outros pero non se traballa con eles.

Obviamente a organización da aula que mellor favorece este tipo de aprendizaxe é a de alumnos coas súas mesas colocadas en fila un detrás do outro. Interesa esta forma de colocalos para reducir ao máximo a posibilidade de que se molesten uns a outros no seu traballo.

c) aprendizaxe cooperativa: falamos de estrutura de aprendizaxe cooperativa cando se organizan tarefas nas que a cooperación é a condición para realizalas. Son tarefas de aprendizaxe que non se poden realizar se non é colaborando entre os compañeiros. Non se pode ter éxito se os compañeiros non o teñen. Lígase o éxito propio ao éxito do resto.

Os tres tipos de estrutura de aprendizaxe descritas son modelos que exemplifican formas de organizar as actividades de ensino/aprendizaxe na aula. Pero, non todas as actividades responden a unha soa estrutura, nin o fan de forma tan clara como a que se explicou. Iso non quita para que poidan valorarse segundo o modelo (competitivo, individualizado ou cooperativo) que prioritariamente desenvolven.

Todas elas están pensadas para posibilitar unha mellor aprendizaxe nos alumnos e alumnas. Son estruturas que adoptan as actividadades de ensino/aprendizaxe para que os alumnos/ás aprendan máis e mellor.

Aprender implica relacionar aquilo que se coñece con aquilo que se descoñece. O que se descoñece non se pode descoñecer completamente, «o novo» non pode ser totalmente novo ten que haber «algo» no suxeito, ou mellor, na estrutura cognoscitiva do suxeito, que o recoñeza en parte pero que, en outra parte, non estea de acordo ou entre en colisión para que mobilice o suxeito na busca do equilibrio, no aprender.

Tense que dar un conflito entre«o que sabe» e o que se propón «como novo». É o que se chama conflito cognitivo e está considerado como condición sen a cal non se produce verdadeira aprendizaxe, «non se constrúen novos coñecementos».

Pódese aprender de forma mecánica ou memorística pero, neste caso, máis que aprender estariamos falando de reproducir. Para poder reproducir sen aprender a práctica pedagóxica máis efectiva sería a repetición: a maior número de veces que se repita, maior probabilidade de recordalo, pero se se deixa de repetir, de practicar a repetición, o recordo extínguese, esquécese ese contido.

De acordo a esa importancia do conflito cognitivo para construír aprendizaxes poderemos entender mellor a estrutura da aprendizaxe cooperativa. O organizar as actividades de forma que os alumnos/ás cooperen para solucionar a tarefa posibilita o que eses procesos descritos no parágrafo anterior (esa colisión entre o que se sabe, os coñecementos previos que se teñen e o novo) se compartan no seo do grupo cando os seus compoñentes explican ou defendenos seus puntos de vista, propostas de solución, hipótese, etc.

Fonte: "El aprendizaje cooperativo". Milagros Ortega, Mikel Melero